Η 8 Μαίου 1821
Για τα γεγονότα της προσπάθειας επανάστασης των Σερραίων το 1821 έχουμε γράψει πρόσφατα.
Σε περίληψη να αναφέρουμε ότι βασική πηγή άντλησης πληροφοριών για την επανάσταση στα Σέρρας, είναι τα απομνημονεύματα του Νικολάου Κασομούλη (Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Ελληνικής Επαναστάσεως,τ. Α΄ και Β΄, Αθήναι 1939). Σύμφωνα με αυτή την πηγή, μετά από κτύπημα ελληνικών δυνάμεων στο οθωμανικό τελωνείο του Τσάγεζι (Λιμάνι Αμφίπολη) στις 7 Μαίου, οι Οθωμανικές αρχές των Σερρών εφάρμοσαν σχέδιο καταστολής και αφοπλισμού των Σερραίων, που περιλάμβανε: α) Σύλληψη Ομήρων στα Χάνια, β) Πολιορκία της Μητρόπολης, γ) Έλεγχος οπλισμού και κατάσχεσής του σε σπίτια προυχόντων και στους χώρους της Μονής Λιόκαλης, δ) Φυλάκιση οικογένειας Εμμ. Παπά, πυρπόληση οικίας και καταστημάτων της, κατάσχεση χρημάτων και κινητής περιουσίας.
Το σχέδιο τους είχε επιτυχία. Ο Μητροπολίτης Χρύσανθος ως ηγέτης των Ελλήνων προκειμένου να σωθούν οι όμηροι, συμφώνησε να παραδοθούν τα όπλα που είχαν προμηθευθεί οι Σερραίοι για την επανάσταση.Οι Τούρκοι ελέγχοντας τις αποθήκες οπλισμού στο μοναστήρι της Λιόκαλης, βρήκαν τα όπλα και φυλάκισαν τους εμπειροπόλεμους αγωνιστές, που ζούσαν εκεί κάτω απότις οδηγίες του Κωνσταντίνου Κασομούλη, πατέρα του Νικολάου Κασομούλη. Επίσης ελέγχθηκαν και σπίτια Σερραίων, που επίσης είχαν προμηθευθεί όπλα και είναι φυσικό,σε όσους βρήκαν να έχουν κρυμμένα όπλα, να τους φυλάκισαν. Τι να απέγιναν άραγε αυτοί οι φυλακισμένοι Σερραίοι και οι αγωνιστές της Λιόκαλης; Δυστυχώς μέχρι τώρα δεν είχαμε καμία πληροφορία.
Ο Σερραίος ιστορικός Ευάγγελος Στράτηςστο βιβλίο του«Εμμανουήλ Παπάς, Ο Σερραίος Αρχιστράτηγος των Μακεδονικών Δυνάμεων κατά τον ιερόν αγώνα του 1821, Σέρρες 1914»,90 χρόνια μετά τα γεγονότα και χωρίς έγγραφα στοιχεία, μας λέγει συνοπτικά ότι η ομογένεια εσώθη. Άρα μέναμε με την εντύπωση ότι πιθανά αποφυλακίσθηκαν.
Η περιοδεία θιάσου στις Σέρρες το 1899
Στην Αθήνα τέλη του 19ου αιώνα μεσουρανούσε μια θεατρίνα η Ευαγγελία Σκορδίλη- Παρασκευοπούλου. Κάποια θεατρική υποχώρηση ενός Αθηναίου θιασάρχη, την άφησε χωρίς δουλειά. Ο άνδρας της, Νικόλαος Παρασκευόπουλος, επίσης ηθοποιός, την έπεισε να εγκαταλείψουν την Αθήνα και να περιέλθουν την Μακεδονία. Η περιοδεία ενός αθηναϊκού θιάσου δεν ήταν εύκολη υπόθεση, έκρυβε πολλούς κινδύνους, όμως μπορεί κάποιος να φανταστεί πόσο ευεργετική υπήρξε για την τόνωση του ηθικού του ελληνισμού της Μακεδονίας, όταν σε λίγα χρόνια θα άρχιζε η σκληρότερη και ένοπλη αναμέτρηση του Μακεδονικού αγώνα 1904-1908.
Η ίδια η Ευαγγελία στην εφημερίδα Πατρίς 31/05/1912 στη σ. 3 μας διηγείται το δύσκολο και επικίνδυνο έργο της περιοδείας: «Φαντασθήτε, την Μακεδονίαν κατά τους χρόνους εκείνους, αφού και σήμερον δεν διακρίνεται διά τον πολιτισμόν και την εξημέρωσίν της. Εγυρίζαμε τα βουνά και τις ρεματιές ολόκληρους μήνας, κινδυνεύοντες από στιγμής εις στιγμήν να τσακισθούμεν ή να σκοτωθούμε.Θυμούμαι ένα ταξείδι οδοιπορικόν, το οποίον διήρκεσε είκοσι δύο ημέρας. Κατά το ταξείδι αυτό, έτυχε να περάσωμεν από μίαν πλαγιάν κάποιου αγρίου βουνού, της οποίας ο δρομάκος είχε πλάτος ένα μόνον μέτρον. Επάνω από το κεφάλι μας βράχοι απόκρημνοι, και κάτω χάος. Την πλαγιάν αυτήν την επεράσαμε με γαϊδουράκια. Ένα παραπάτημα ημπορούσε να μας σβύση μονοκονδυλιάς από το βιβλίον της ζωής. Επί τέλους επλησιάσαμεν εις τας Σέρρας».
Στο πρόσφατο βιβλίο του Σερραίου ερευνητή Αργύρη Τσιάπου με τίτλο Οι Σέρρες και οι Σερραίοι, τομ Α΄ 1800- 1890, Σέρρες Μάιος 2021, στις σ. 338-9επίσης αναφέρονται τα εξής: «Γύρω στις 20 Μαΐου 1899 στην πόλη των Σερρών αφίχθηκε ο ελληνικός δραματικός θίασος του Σπυρίδωνα Σφήκα με εκλεκτούς ηθοποιούς και πρωταγωνίστρια την Ευαγγελινή (Ευαγγελία) Παρασκευοπούλου. Ο θίασος θα παρέμενε στις Σέρρες μέχρι τα τέλη Ιουλίου (ή τις πολύ πρώτες μέρες του Αυγούστου). Η πρώτη παράσταση του θιάσου δόθηκε στις 25 Μαΐου με το δράμα «Εκπεσούσα γυνή ή Σάρα και Κάρολος» και ήταν επιτυχής.
Η ψηφίδα ιστορίας του 1821
Πως συνδέονται τα δύο γεγονότα της 8ης Μαίου 1821 και της περιοδείας του θιάσου το 1899.
Ο Αργύρης Τσιάπος μας έστειλε το παρακάτω απόκομμα, που είναι δημοσιευμένο στην ίδια στήλη της εφημερίδας ΠΑΤΡΙΣ 31/05/1912, στο οποίο η ηθοποιός Ευαγγελία Παρασκευοπούλου αναφέρει: «Έξω από την πόλιν [των Σερρών] ευρίσκεται ένας μεγάλος πλάτανος ιστορικός, που δεν ημπορούν να τον αγκαλιάσουν οκτώ άνθρωποι. Εις τον πλάτανον αυτόν, το 21, ο πασσάς των Σερρών είχε κρεμάσει σαράντα αδελφούς μας, που τους εκατηγόρησαν ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Έβγαλα το μεγάλο το μανδήλι με το οποίο είχα τυλίξει το κεφάλι μου, ήνοιξα τα χέρια μου, προσπαθήσασα να αγκαλιάσω τον αγιασμένον πλάτανον, και τον εφίλησα!.. Εις τα κλαδιά του είχαν κρεμασθή σαράντα αδελφοί μας!…»
Η Παρασκευοπούλου, που γεννήθηκε το 1865, ήταν 34 χρονών όταν επισκέφθηκε τα Σέρρας, οπότε η μνήμη της, λόγω και της απομνημόνευσης των θεατρικών ρόλων της ήταν ισχυρή. Δεν γνωρίζουμε ποιος Σερραίος ή Σερραία της παρείχε τις πληροφορίες για τον αριθμό των απαγχονισθέντων Σερραίων, πάντως για να μην αναφερθεί απαγχονισμός Φιλικού από τον Νικόλαο Κασομούλη στα Ενθυμήματά του από τους Οθωμανούς, αντιλαμβανόμαστε ότι οι απαγχονισμοί των Σερραίων θα έγιναν μετά τις 8 Μαίου 1821.
Εντύπωση προκαλεί η διατύπωση της για «αγιασμένο πλάτανο» και φυσικά η όλη προσπάθεια της να αποτίσει φόρο τιμής και σεβασμού στις θυσίες των ομογενών αδελφών Σερραίων.
Τελικά η προσωπική αναφορά της Παρασκευοπούλου για τα Σέρρας, που δημοσιεύτηκε το 1912 όταν ήταν 47 χρονών, νομίζω ότι προκαλεί ρωγμές στο αφήγημα του Ευάγγελου Στράτη και πιστεύω ότι προσεγγίζει τα,μετά την 8η Μαίου,γεγονότα των Σερρών και μας δίνει ένα πιο προσγειωμένοκαι σκληρόσκηνικό για την τότε ιστορική πραγματικότητα των Σερραίων Ελλήνων.
#pgnews
#ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
#ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
